Сөйлеу бұзылыстары бар оқушылардың оқу мен жазудағы кемшіліктерін түзету жұмыстар атты мақала.Исаева Гульмира Жақсымбаевна Мұғалім- логопед № 59 мектеп-гимназия Алматы қаласы
Сөйлеу бұзылыстары бар оқушылардың оқу мен жазудағы кемшіліктерін түзету жұмыстар
Исаева Гульмира Жақсымбаевна
Мұғалім- логопед
№ 59 мектеп-гимназия
Алматы қаласы
Қазіргі үақытта балалардың оқуы мен жазуындағы кемістіктер сөйлеу тілінің фонетика- фонематикалық сонымен қатар лексико -грамматикасының барлық сыңарлары топтастыру жалпы толық дамымау салдарынан жиі болатынға жатады. Сөйлеудің дұрыс қалыптасуы үшің мидың бүкілге құрылымдарының сақталып мүлтіксіз қызмет жасау керек. Сөйлеудегі ең манызы ол – есту, көру, моторикажүйесі жаттығулары. Ауызекі сөйлеу перефериялық сөйлеу аппаратының негізгі үш бөлімінең турады - дем алу, дауыс және артикуляция бұлшық еттерінің қимыл қозғалысы.Әрине логопедия үнемі неврология, невропсихология,психология, педагогика және ғылыми пәндерімен байланыста болғанымен сөйлеудің бұзылуының механизмдері ізденіске дамыту жолдары асыруда. Негізі логопедиялық жұмыстың мақсаты- ол баланың сөйлеу тілінің бұзылысы анықтау және түзету жолдарың іздестіру. Яғни баланың сөйлеуіне дұрыс қалыптастыру көмек тигізу жұмыс жасау керек. Сөйлеу тіліндегі дыбыстардың айтылуына дұрыс қалыптаспаған таңдай құрылысы да зиян тигізу мүмкін. Осындай кезінде ата- аналарға кеңес беруге болады: бала 1 жасқа келгенде, сол баламен көбірек сөйлесу керек. Баланың былдырына еріп соның тілімен емес, түсінікті тілде сөйлеуге үйрету тиіс. Сол себептен қасында ата- аналар бір тілде ғана емес ана тілінде сөйлесу керек. Бірде орысша, бірде қазақша сөйлеген бала еркін сөйлеу қабілетінен айырылады. Әрі тілі дұрыс шықпай емес,әріптері шатастырүы мұмкін. Тілдің мүкістігі дыбыс шығарудағы сөйлеу мүшелері тілдің, ерінің төменгі жақ сүйектерінің нашар қимылдауларынаң,тістің құрылысынаң да болуы мүмкін. Сөйлеу тілінде кемістігі бар балалармен дер кезінде мамандар түзету жұмыстарын жүргізуі қажет.Баланың сөйлеу тілін жетілдіруде саусақтарды жаттықтыра отырып бас миының жұмыс істеу қабілетіне күшті ықпал етеміз. Қолдың жазуға икемділігін арттырамыз. Тағы су джок ,массаж пен саусақ жаттығулар пайдаланамыз, музыкатерапия, ертегітерапия, қумтерапия. Саусақ ойындары мен жаттығуларын орындату үшін әр түрлі тәсілдер қолданыламыз. Логопедтін алдына қойған мақсаты негізі сабақ кезіне ойындарды косу, себебі ойын дұрыс сөйлеуіне қалыптастыруға қөмектеседі.
Байланыс іс әрекеттің пен демалуына сабақ барысында алған білім миыға сінеді.Түзету- дамыту сабақтарында мимика, үсақ моторика, даму, қиял, шығармашылық қиял дамиды. Интонация сөйлеу мәнерлілігі бойынша жұмыс жұргізіледі. Арасында психогимнастика, релаксация динамикалықүзіліс қөзге арналған гимнастика ,массаж,доптары және т. басқа жаттығулар жүргізіледі.
Барлық тұзету сабақтары оқушылардың психологиялық қорғалуына олардың жайлылығына және педагогпен эмоциялық қарым =қатынас жасауға бағытталған. Магниттік тақта арнайы сюжеттік, дидақтикалық ойындарға ертегітерапияға өзінін пайдасы тигізеді.
Қорытындылай келе түзету- дамыту сабақтарында табыс жағдайын жасау және сөйлеу бұзылыстары бар оқушыларға оң баға беру өте манызды. Олар өз күшіне сенуі , сонымен сенімді болуы тілдік құбылыстарға танымдық белсенділік танытуы үшін. Осы жерде ең манызы ережелер сақтану керек- түсіну, қабылдау, орындалуы.Баланың жақсы дамығанына жататын ол негізі-сөзі.
Пайдаланылған әдебиет тізімі
1.Акименко В М Новые логопедические технологии Ростов н/ Д: Феникс,2008-105с.
Акименко В.М.Исправление звукопроизношения у детей. Ростов н/Д Феникс,2008.-110с.
Елецкая О.В., Горбачевская Н.Ю. Организация логопедической работы вшколе. М.: ТЦ Сфера, 2005.-192с.